طراحی فضای عمومی
طراحی فضای عمومی
فضاي عمومي فرصتي براي توسعه ابعاد اجتماعي فرد به لحاظ تعاملات اجتماعي و تجربه مشارکت درحيات جمعي در شهرها هستند. پاسخگوبودن آنها رشد وتوسعه فردي واجتماعي ونيزرشد تعامل مطلوب انسان–انسان و انسان – مکان را درشهرها به همراه دارد. ابعاد مختلف طراحی فضاي عمومي پاسخگو را در چهار محور طبقه بندي نمود.
اين ابعاد شامل: پاسخگويي کالبدي، فعاليتي، اجتماعي و معنايي.
گرایش به زندگی ماشینی، حضورگسترده وسایل نقلیه وتغییر چهره شهربواسطه چیرگی اتومبیل برفضای شهری، موجب تقلیل بعضی عوامل شده است. همچنین جداشدن مردم ازفضاهای عمومی، نادیده انگاری ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، موجب شده که برخی فضاهای عمومی نقش خود راازدست بدهند.
ایجاد فضاهای عمومی در مقیاسهای مختلف شهری در دهه های اخیرناشی درجهت رفع نیازاجتماعی انسان به فضاهای عمومی بوده است. حضور افراد در این فضاها منجر به اجتماع پذیری فضای عمومی و عاملی در جهت موفقیت فضاست. مقیاسهای نزدیک به هم، نداشتن ویژگیهاومعیارهای فضاهای عمومی موفق وعدم معیارهایی جهت اجتماع پذیری فضاها منجربه خالی شدن فضاها شده است.
از این لحاظ شناسایی معیارهای ایجادکننده و ارتقادهنده اجتماع پذیری در فضاهای عمومی ضرورتی است. در این جهت که مانع از خاموشی و ازرونق افتادن فضاهای عمومی در مقیاسهای مختلف باشد.
عوامل مؤثر بر اجتماع پذیری در فضای عمومی تعامل اجتماعی : تفریح و سرگرمی در میان نیازهای اساسی انسان تعریف میشود. این عوامل شامل استراحت، معاشرت و حشرونشر است. این نیازهای مختلف با تعامل در فضا میتواند برطرف شود. لذا تعامل اجتماعی یکی ازنیازهای انسان به حساب میآید. تعامل اجتماعی در گروی فضایی اجتماع پذیر است تا بتواند این نیاز را پوشش دهد.
میدانها، جاده‌ها، خیابانها، پارکها، پیاده روها، ایوانهای مقابل ادارات ودرواقع هرجایی که مردم با یکدیگردرتعامل باشند، جزوفضای عمومی بحساب میاید.
فضاهای عمومی «عالی» به مکانهایی گفته میشود که محل تبادلات اجتماعی واقتصادی، مکان برگزاری جشنها و جایی برای ملاقات دوستان بایکدیگرباشد.
فضایی که در دسترس همه اقشار جامعه قرار داشته باشد و همه بتوانند به نوعی در آن فعالیت داشته باشند. شکل ظاهری مناسب و فضای راحتی داشته باشد و در نهایت محیطی جذاب برای بازدیدکنندگان و عابران به حساب آید. بطوری که هر کس در آن قرار میگیرد، دور شدن از فضا و انتخاب یک مکان دیگر را ترجیح ندهد.
موفقیت یک فضای عمومی به رعایت چهار اصل کیفی بستگی دارد:
· دسترسی و پیوستگی
مناسب بودن یک فضای عمومی با توجه به دسترسی به محیط اطراف، چه ازنظربصری وچه فیزیکی، کاملا قابل تشخیص است. از سوی دیگر حاشیه‌ها و اطراف این فضا نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. عبور از کنارردیف مغازه‌هایی که درحاشیه خیابان قراردارند بسیار جذابتر و امنتر از پیاده‌روی در کنار یک دیوار سفید یکدست.
· راحتی و شکل
راحتی فضا وتصویری که ازخود بر جای میگذارد، خصوصا تأثیر آن دراولین نگاه ودرلحظه ورود، نقش مهمی درموفقیت آن دارد. ایمنی کافی، پاکیزگی، وجودمکان کافی برای نشستن واهمیت دادن به مکانهایی میشود که شاید یک فرد برای نشستن آنرا ترجیح دهد.
· موارد استفاده و فعالیت‌ها
فعالیت‌ها، بلوک‌های ساختاری اصلی یک مکان به حساب میایند زیرا دلایل لازم برای حضور مردم را فراهم می‌آورد. فضایی که در آن هیچ فعالیتی انجام نمی‌گیرد در واقع یک فضای خالی، بی‌استفاده و بیهوده است. بطور کلی بیانگر این نکته است که مشکلی در این بین وجود دارد.
وجود فعالیت‌های بیشتر برابر است با فرصت‌های مشارکتی بیشتر و بهتر، امکان برقراری تعاملات بیشتر. دربرگیری افراد درسنین مختلف وایجاد فضایی سرگرم‌کننده ومناسب برای تمامی اقشار که میتواند در جمعهای دوستانه وگروه‌های کاری گردهم بیایند.
· جامعه‌پذیری
دستیابی به این ویژگی کمی دشوار است. ولی درصورتیکه یک فضا از آن برخوردار باشد، جامعه‌پذیری تبدیل به یک شاخصه غیرقابل‌تصور میشود. زیرا وقتی مردم با یکدیگر معاشرت کنند، در تعامل با دوست وغریبه هردو احساس راحتی داشته باشند. باید بتوانند بایکدیگرارتباط چشمی برقرار کنند. فضای مشترکی که با هم درآن قرار می‌گیرند را بخشی ازخود بدانند و به زیبایی و پاکیزگی آن اهمیت دهند.
نوعی احساس دلبستگی نسبت به جامعه در آنها شکل میگیرد که میتواند به نحوی تقویت‌کننده فعالیت‌های اجتماعی آنها نیز باشد.
اصول و استانداردهای طراحی فضاهای عمومی
استفاده از پلازاها و مکانهای عمومی توسط عابرینی صورت میگیرد که در حال رفت و آمد به ساختمانهای مجاور هستند. صرفنظراز آب وهوای منطقه زیبایی پلازا یا هرچیزدیگر، مردم کوتاهترین ومستقیم ترین راه را برای رسیدن به مقصد انتخاب میکنند.علی رغم ساعت اوج رفت و آمد از ورودیهای ساختمانها، پلازاها باید قادر به سازماندهی سه دسته ازرفت وآمدها باشند:
عبور از میان آن ،مردم از پلازاهای عمومی به عنوان میانبر یا مسیر خوشایندی برای قدم زدن استفاده میکنند.
دسترسی به رستوران یا دیگر قسمت ها که پیرامون پلازا هستند.
دسترسی به سکوهای نشیمن یا مشاهده فضاها، مردم به منظور نشستن در نورخورشید غذاخوردن یا منظور خاصی وارد فضا میشوند. عوامل موثر بر مکان در فضاهای عمومی و ویژگی فضاهای مطلوب.
توصیه های طراحی وموارد مهم در طراحی فضای عمومی و شهری در جهت ارتقاء سطح تعاملات عبارت است از:
- موقعیت قرارگیری مکان عمومی
- دعوت کنندگی
- بزرگی و کوچکی فضا
- پیچیدگی و تنوع بصری
- موارد کاربرد و فعالیت ها
- حوزه خدماتی
- نوع رهگذران
- ساماندهی افراد بی خانمان و ناهنجار
- شرایط اقلیمی
- مرزها و گذرها برای استراحت و رفت و آمد
- سیرکولاسیون در ریز فضاها
- تنوع در محل نشستن
- استفاده از گیاهان
- اختلاف تراز سطوح
- آب نماها
- کف سازی
- اطلاعات و علایم
- امکانات تفریحی و نگهداری
هرکدام به نوبه خود تاثیرزیادی بر شکل گیری یک مکان عمومی مطلوب و جاذب برای افراد و اقشار مختلف دارد. حتی برخی از این فضاها میتوانند موقتی و براثر نیاز خاص، تخریب ساختمان و یا مابین فضاهای شهری قرار گیرند.
انواع المان های شهری
المان ها خود به سه نوع تقسیم می شوند : نمایشی ، بیانی ، عملکردی.
در ذیل به طور خلاصه به بیان ویژگی های هرنوع میپردازیم :
· ویژگی های المان های نمایشی
- برخورداری از جنبه نمایشی ، هنری ، زیبایی.
- عدم برخورداری از مفهومی خاص.
- دارای مخاطب خاص.
- کاربرد کمتر در سطح شهر.
- کاربرد بیشتر در نمایشگاه های هنری و گالری های نمایشی.
· ویژگی های المان های بیانی
- با بیان مطلبی خاص طراحی می شوند.
- بازگوکننده رویداد تاریخی ،فرهنگی و یا ویژگی های منطقه و مردم آن.
- دارای مخاطب عام می باشد.
- کاربرد گسترده تری در سطح شهر بخصوص میادین شهری و گره های شهری.
· المان های عملکردی
- خلق فضا با استفاده از آرایه ها و عناصر بصری
- الزام به داشتن اطلاعات ویژه از منطقه مذکور قبل از ایجاد چنین فضایی
- استفاده گسترده تری نسبت به المان های بیانی در سطح شهر
- دارای مخاطب بیشتر نسبت به المان های بیانی و نمایشی
- دارای سبک های بیشمار در هر شهر
طراحی فضای عمومی :
- فرودگاه ها
- پل عابرپیاده
- رستوران ها
- ایستگاه مترو
- ایستگاه راه آهن
- مسجد
- باغ وحش
- پارک ها و فضای سبز
- کلیسا و …
طراحی و معماری فرودگاه
به واسطه نظم ارتقا یافته طراحی پلان شناخته میشود. سیرکولاسیون وعملکرد دقیق بین عرصه های فرودگاه از لازمه های ضروری چنین کاربری میباشد. شاخصترین عواملی که طراحی فرودگاه رابرجسته میکند، شخصیت، حس درونی، امکانات، خدمات دهی است که درتسهیل عملکرداین کاربری نقش ایفامیکند.
بهترین فرودگاه ها تجربه ای لذتبخش و به یادماندنی از سفر را برای اشخاص ایجاد میکنند. میبایست از عامل دعوت کنندگی منحصربه فردی برخوردار باشند.
پایانه های حمل و نقل هوایی میتوانند محیط های مختلفی را ارائه دهند. فضاهای زیادی برای مشتری جهت کشف و تجربه را خلق نمایند. طراحی یک فرودگاه شاخص دارای ریشه های بومی-منطقه ای است. به واسطه کانسپت های بصری که با تاثیرپذیری از منطقه یا محل ساخت آن تاثیر پذیرفته قابل شناسایی خواهد بود.
طراحی کلیسا
از دیرباز تا به امروز جزء مهم ترین و شاخصترین هویتهای معماری محسوب شده است. سیر تکاملی طولانی و سبک های متنوعی را به نمایش گذاشته است. جنبش طراحی کلیسا به صورت گسترده ازقرون وسطی آغازگردیده و نسخه های بینظیری دردوران گوتیک، رنسانس وبیزانس رامشاهده کرده ایم. اما طراحی کلیسا در قرن 21 تفکر دیگری را دنبال کرده است. به جای تزئینات وفضای عظیم، به عملکرد، سادگی وکوچکی روی آورده تا سناریو جدیدی ازفضای مذهبی به ما ارائه دهد.
باغ وحش
باغ وحش نیز میتواند طراحی و معماری خلاقانه داشته باشد که تعامل خوبی بین افراد و حیوانات برقرار شود.
مسجد
مسجدهای مدرن امروزی با معماری و طراحی خاصی اجرا میشوند. که علاوه بر داشتن حس معنوی و حفظ سنت ها و اسلامی بودن فضای گرم و زیبا باشند.
طراحی فضای عمومی برای کودکان:
1- نخست ایمنی
پس از ورود به گام اول، فرآیند طراحی با تثبیت مکانی مخصوص کودکان شروع میشود. یک فضای بازی ایمن بایستی دورازمسیرهای شلوغ، هم پیاده رو و هم سواره روها و منابع آبی خطرناک قرار گیرد.
اما این نکته، ضرورتاً به معنای استفاده از پرچینها و حصارهای بلند نیست. هنگامی که بحث کودکان مطرح میشود، ایمنی در درجه اول اهمیت قرار میگیرد. اما درهر صورت، وظیفه طراحی بر عهده معمار منظر است. یک گودال باغچه، نمونه ارزشمندی ازتعریف یک فضا دردل توپوگرافی است کاربرد آن نسبت به یک حصار معمولی، ارجحیت دارد.
2- طراحی متناسب با سن
مرحله بعدی در طراحی فضای عمومی که نیازمند توجه شماست، طراحی متناسب با سن است. برای داشتن فضای بازی ایمن و لذتبخش، زمین بازی باید متناسب با گروههای سنی مختلف، به بخشهای متفاوت تقسیم شود. کودکان در سنین مختلف، اندازه و تواناییهای متفاوتی دارند. بعنوان مثال فضای بازی برای کودکان ۶ تا ۲۳ ماه باید برای فعالیتهایی چون خزیدن، ایستادن وراه رفتن، آماده شود.
از طرفی، کودکان ۵ تا ۱۲ ساله به فضای کافی برای دویدن و بازی با توپ نیاز دارند. طراحی صحیح زمینهای بازی میتواند به ایجاد پیشرفتهای جسمانی، احساسی، اجتماعی و عقلانی کودکان کمک کند. این در صورتی محقق می شود که چنین فرصتی به آنها داده شود.
3- زمینهای بازی قابل دسترس
مسئله مهم دیگر، قابل دسترس بودن زمین بازی است که هنگام طراحی برای کودکان باید مورد توجه قرار گیرد. معماران منظره توانا باید زمین بازی را بگونه ای تجهیز کنند که همه کودکان با هرنوع توانایی را جذب نمایند. اما معماران منظری که حرفه ای تر باشند در طرح خود از این نکات نیز فراتر رفته اند. زمین بازی را توسط اجزای مناسب برای ناتوانان جسمی، حسی و بصری و یا کودکان اوتیسم، شاخص و خوانا میکنند.
امروزه شاهد توسعه باغهای درمانی و شفابخش هستیم. میتواند راه حلهای عالی طراحی را به متخصصان علاقه مند به طراحی برای گروه های خاصی ازمردم وکودکان پیشنهاد دهد.
4- دقت در انتخاب کفپوش
علاوه بر بحث دسترسی، سطوح زمینهای بازی نیز باید ایمن باشند. معماران منظرموظفند همواره درانتخاب کفپوش برای زمینهای بازی دقت کنند تا به کودکان اجازه دهد بدون ترس ازصدمه بازی کنند. بکار بردن سطوح بتنی یا آسفالت غیر قابل قبول است. زیرا آنها ضربه گیر نیستند. کلوخ و چمن هم انتخابهای مناسبی نیستند، زیرا در حداقل حد ضربه گیری هستند.
کفپوشهای پلاستیکی ضربه گیر میتوانند بعنوان سطوح امن انتخاب شوند که نصب، دوام و همچنین قیمت مناسبی نیز دارند. همچنین از کفپوش های قابل لمس نباید غفلت شود. این کفپوش ها به عنوان کفپوش بی خطر شناخته میشوند. زیرا درپیاده روها، پله ها و سکوهای ایستگاه قطارنیزکاربرد دارند و به عابران نابینا یا کم بینا یاری می رسانند. سنگ ریزه یا کود گیاهی انتخابهای مناسبی نیستند. چرا که به راحتی توسط کودکان حمل شده واحتمال آن که کودکی آنها را ببلعد زیاد است.
5- سایه بان
انتخاب پوشش گیاهی مناسب برای رفع نیاز به سایه در روزهای گرم تابستان اهمیت فراوانی دارد. طراحان باید نسبت به طرح کاشت، به منظور بهره گیری از سایه درختان، ملاحظه کامل داشته باشند. طرح کاشت درختان باید طوری باشد بتوانند همچون یک سایه انداز درساعات تابش شدید خورشید درزمین بازی عمل کنند. برای ایجاد سایه میتوان از گونه هایی با بافت متراکم استفاده کرد.
6-بادشکن
درختان تنها برای فصل تابستان مورد استفاده قرار نمی گیرند، بلکه در فصول سرد هم کاربرد دارند. برای طراحی یک زمین بازی امن، مهار باد نیز باید در نظر گرفته شود. برای این منظور درختان همیشه سبز میتوانند بهترین گزینه باشند. ترکیبی ازاین درختان درکنار گونه های با ارتفاعهای مختلف، میتواند نتیجه بهتری در برداشته باشد. زیرا مانع بهتری در برابر نفوذ باد خواهند بود. علاوه بر این تنوع گونه های گیاهی، محیط پایدارتر و طبیعی تری را برای کودکان ایجاد خواهد کرد.
7- آب آشامیدنی و غیر آشامیدنی
زمان آن است که با خصوصیات قابل توجه آب موجود در درون یا اطراف فضاهای بازی آشنا شویم. کودکان درهنگام بازی درفضای بازمیتوانند کاملاً نافرمان و سرکش باشند واغلب به زمین افتاده و بطورغیرعمد به خودشان آسیب میرسانند. نیازهای بهداشتی از جمله دلایلی است که موجب شده فواره های نزدیک به فضای بازی قابل شرب باشند. بنابراین در صورت استفاده از جلوه های آبی غیرقابل آشامیدن، باید دسترسی و تماس کودکان با آنها مورد توجه قرارگیرد.
راهنمایی ها برای سلامت آب در منابع عمومی از شهر به شهر و کشور به کشوری دیگر متفاوت است. معماران منظر بدون توجه به موقعیت جغرافیایی، ملزم به پیروی از آنها هستند. اگر فضای عمومی دارای جلوه های آبی برای کودکان طراحی نشده باشد اما بازهم کودکان جذب آن خواهند شد. ممکن است این فضا تبدیل به یک استخر شنا شود، بنابراین از کاربران فضا مطمئن شوید.
نتیجه گیری
عامل دلبستگی شهروندان به شهرها وسکونتگاه هایشان ویژگیهای اقتصادی وجغرافیایی نیست بلکه هویت و زیباییها وکیفیت های بصری است. برای ایجاد چنین حسی مدیران و طراحان شهری در طراحی شهرها و ویژگیهای اقلیمی، هویتی، فرهنگی، اقتصادی واجتماعی و… رادرنظرمیگیرند. برای ایجاد تمایز شهرها و تقویت هویت مکانی. علاوه برایجاد تمایز ازطریق نمادها و المانهای شهری نشانه ای از هویت بومی آن مکان راهم درعناصرشهری مد نظرقرار دهند.
فضاهای شهری باترکیبی مناسب و زیبا ازالمانها ونشانه های شهری شاخص که درراستای بسترطبیعی وفرهنگی – اجتماعی شهرعمل مینمایند. میتوانند بازگوکننده مکانی سرزنده و خوانا و معنی دار برای ساکنین شهر و دیگران باشند.
ما در اینجاییم تا شما راحت زندگی کنید. ما باور داریم یک سرپناه برای شما آخر رضایت نیست و خلق رضایت هنر ما است.
اگر افتخار دادید و مارا بعنوان یک متخصص انتخاب کردین، از شما درخواست میکنیم که به ما اعتماد کنید!
کلمات کلیدی: طراحی فضای عمومی، فضای عمومی، طراحی، مسجد،باغ وحش، المان های شهری
Comments
Post a Comment